WhatsApp heeft meer dan 1.5 miljard gebruikers. Dat zorgt ervoor dat ik bijna iedereen, bijna overal en vaak heel snel kan bereiken.
Ik heb gekozen om WhatsApp niet meer te gebruiken. Mijn redenen zijn niet allemaal even voor de hand liggend, vandaar dit artikel. Je moet wat weten over de technische en filosofische achtergrond van het internet. Wat kennis hebben van psychologie is ook handig, bijvoorbeeld op de vlakken van overtuigen en verslaving.
De kracht van het internet
Één van de krachten van het internet is dat het open is. Het internet is een verzameling van computers die aan elkaar zijn gekoppeld en met elkaar kunnen communiceren. Als je een e-mail stuurt gaat dat bijvoorbeeld van jouw apparaat, naar je internetprovider (e-mailserver, speciale computer die e-mail kan verwerken), via allerlei servers, naar de provider van de geadresseerde, naar het apparaat de geadresseerde. Iedereen die dat wil, kan een computer aan het (inter)netwerk toevoegen, de infrastructuur is open. Dat is mogelijk omdat er gebruik gemaakt wordt van open standaarden. Een andere kracht is dat het internet gedecentraliseerd is. Dat houdt in dat het niet uitmaakt als er deel wegvalt, het netwerk blijft bestaan en bijvoorbeeld e-mail wordt via een omweg of met wat vertraging alsnog afgeleverd.
WhatsApp is niet open en maakt je afhankelijk
WhatsApp is gratis te gebruiken en je kunt zo een account toevoegen. Maar het maakt geen gebruik van open standaarden en is een gecentraliseerd en gesloten systeem. Dat heeft een aantal nadelen. Je hebt geen idee wat er met jouw data gebeurt, dat gaat op goed vertrouwen. Je kunt niet je eigen programma gebruiken zoals je dat zou doen met het versturen van e-mail of het surfen op internet. Daardoor kun geen functies zelf implementeren zoals je met e-mail wel zou kunnen, denk aan een automatisch antwoord als je op vakantie bent of eenvoudig meerdere accounts gebruiken op een apparaat, bijvoorbeeld één voor privé en één voor zakelijk. Kortom, het maakt je afhankelijk van één commerciële partij die jouw belang niet voorop stelt. En hoe meer mensen WhatsApp gebruiken, hoe groter het probleem wordt.
WhatsApp dient het belang van aandeelhouders, niet van de eindgebruiker
WhatsApp (Facebook) heeft baat bij zo veel mogelijk gebruikers en zo veel mogelijk uren gebruik door hen. Veel apps (of platforms in het algemeen) worden ontwikkeld om jou afhankelijk en verslaafd te maken. Ze worden geoptimaliseerd voor ‘engagement’. Het is niet altijd eenvoudig te zien, omdat een fijne app heel sympathiek lijkt voor de gebruiker als deze enorm eenvoudig te gebruiken is en vlekkeloos werkt. De keerzijde is dat deze ontwikkelingen dus niet als eerste voor de gebruiker worden gedaan, maar om waardevoller te worden als bedrijf. Doordat het een gesloten systeem is (ook wel een silo genoemd) en WhatsApp (FB dus) de belangen van aandeelhouders vooropstelt, ontstaat er al snel een onwenselijke situatie.
WhatsApp draagt bij aan ‘information overload’ en mentale, lichamelijke en maatschappelijke problemen
Als laatste wordt WhatsApp te pas en te onpas gebruikt omdat zo toegankelijk is. Er kan amper onderscheid gemaakt worden tussen iets dat belangrijk of juist niet is en of iets urgent is of juist niet. Met dat WhatsApp door veel mensen wordt gebruikt (ook in groepen) is het moeilijk om WhatsApp niet te gebruiken. Je moet het eigenlijk ook op zo’n manier gebruiken, zodat je alles dat binnenkomt aan berichten in de gaten kunt houden. Je zou maar een belangrijk en urgent berichtje missen tussen alle berichten die op het moment van binnenkomst niet relevant voor je zijn. Op die manier wordt jij gebruikt door techniek, in plaats van je techniek gebruikt. WhatsApp zou hier prima wat aan kunnen doen, maar dat is niet in hun belang. De lichamelijke en mentale gevolgen, worden denk ik enorm onderschat.
Is er een alternatief?
Veel mensen die verstand hebben van privacy en beveiliging raden Signal aan voor communicatie. Dat lost een paar problemen op, maar de vraag is of het echt een alternatief is.
Het is geen Facebook, maar het blijft een partij die baat heeft bij zo veel mogelijk gebruikers. Ze zijn opener over een aantal dingen, maar hun platform zelf blijft grotendeels gesloten en volledig gecentraliseerd. Het een systeem waar onnodig een grote afhankelijkheid gecreëerd wordt. Je kunt er niet zelf op aansluiten en zelf je communicatie beheren op zo’n manier dat niemand anders er bijkan.
Het zou beter zijn om een open systeem te gebruiken waar iedereen zich wel op aan zou kunnen sluiten. Signal is dat niet. Telegram is dat niet. Er zijn een aantal standaarden zoals xmpp en Matrix. De laatste kwam ik tegen tijdens het nadenken over dit onderwerp en belooft het meest.
Op dit moment is Matrix alleen nog geen volwaardig alternatief. Het is als e-mail gebruiken in de jaren tachtig. Het is een project voor en door nerds, voor zover ik (als nerd) het kan beoordelen. Erg goed op het gebied van veiligheid en privacy, ook heel open maar nog niet zo eenvoudig in het gebruik. Op termijn verwacht ik mooie toepassingen die ook goed om kunnen gaan met de uitdagingen van “information overload”.
Voor mij persoonlijk is bovenstaande argumentatie ruim voldoende om WhatsApp niet meer te gebruiken. Ik hoop op Matrix, probeer het zelf al via riot.im.